از جمله ویژگی های کتاب شعر کودک باید گفت که شعر عبارت است از اثری که در آن احساس، عاطفه و اندیشه های شاعر به گونه ای از راه کاربرد زبان و با استفاده از عناصر شعری از نوع احساس و عاطفه، خیال انگیزی، موسیقی شعر، شکل و ساختار و … انتقال داده می شود. در شعر کودک علاوه بر این ویژگی ها محتوای آموزشی هم باید مد نظر داشت که باید از هنر شعر استفاده کرده و به طور غیر مستقیم به کودکان منتقل شود.
ویژگی های کتاب شعر کودک
- کتاب شعر کودک باید از همه جهت ساده و قابل فهم برای کودکان باشد. مخصوصاً باید از کلمه هایی استفاده کرد که برگرفته از واژگان کودکان باشد و از ترکیب ها استفاده نشود در معانی کلمات هم از مفاهیم انتزاعی باید خودداری کرد. ایجاد لذت برای کودک با توجه به اهمیت این موضوع بسیار مهم است و باید از دید ذهن کودک به بحث لذت نگاه کرد و به نیاز های او به طور مستقل توجه کرد.
- شعرهای کودکان در کتاب باید کوتاه و قابل حفظ کردن باشند. حتی اگر حفظ کردن آن هدف نباشد. بهتر است در شعر کودک از اطلاعات زیاد و حرف های پراکنده استفاده نکرده و تنها به یک موضوع توجه شود.
- زبان ابزار کار شاعر به حساب می آید. شاعر با کنار هم چیدن کلمه ها می تواند مناسب ترین شعر های کودکان را به وجود بیاورد. زبان به عنوان زبان شعری باید با خلاصه گویی همراه باشد و از راه تصویرهای شاعرانه حرف شاعر را بیان کند در این صورت می توان همه گونه حرف های آموزنده را به جای آنکه به صورت مستقیم بگوییم با زبان شعر یعنی به صورت غیر مستقیم بیان کنیم.
- تخیل یکی از مهم ترین ویژگی های کتاب کودکان است. کاربرد تخیل در شعر کودکان عواملی دارد که یکی از آن ها تشبیه است. تشبیه ها معمولا باید واقعی و حسی باشند یعنی ذهنی نباشند، عامل دیگر تشخیص است که نوعی جان بخشیدن به اشیاء و کارها می باشد. کودکان در مراحل رشد خود با مفهوم جاندار پنداری و اشیاء آشنا می شوند.
- همه گونه رابطه های آوایی کلام، از نوع وزن عروضی و هجایی، قافیه، ردیف، تکریر وواج آرایی و … موسیقی شعر را به وجود می آورند. هر چه گروه سنی مخاطب پایین تر باشد کاربرد این عنصر باید پر رنگتر باشد. القا ء برخی مفاهیم تربیتی به کودک از طریق شعر امکان پذیر است چون شعر به دلیل آهنگین بودن غالبا توجه کودکان را به خود جلب کرده است و گاهی کودکان سعی در به خاطر سپردن شعر دارند. می توان با استفاده از این ابزار بسیاری از مفاهیم تربیتی را به کودک انتقال داد.
- از ویژگی های کتاب شعر کودک باید گفت که لازمه هر شعر تأثیر گذاری، داشتن احساس و عاطفه و جان بخشی به اشیاء آن است و این زمانی امکان پذیر می باشد که ما از دنیای بچه ها حرف بزنیم و از چیزهایی که آنان هر روز با آن سرو کار دارند حرف بزنیم.
- شعر یعنی هماهنگی و پیوستگی محور عمودی و افقی با هم، به طوری که همه اجزا و آحاد شعر با هم پیوندی درست برقرار کند و ساختمان واحدی را بوجود آورند. شعری که دارای ساختار باشد نمی توان به آن چیزی اضافه و یا از آن کم کرد.
- شعر کودک در طی مراحل رشد به او کمک می کند. بنابراین مفاهیم آموزشی می تواند در عمق شعر خردسال قرار بگیرد. اما بیان آن باید خیلی ظریف، هنرمندانه و کاملاً غیر مستقیم باشد. مهم این است که شعر مناسب کودک و نوجوان باید بتواند به کمک واژه ها و ترکیبات نشاط ،حرکت و جنبش در کودکان به وجود بیاورد و کودک می تواند در چنین فضایی رشد می کند و از خواندن شعر لذت می برد.
- اولویت و میزان استفاده از هر یک از عناصر شعری برای کودکان باید با مخاطبان دیگر متفاوت باشد. در شعر کودک بیشتر از همه ریتم و آهنگ مهم است و اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل موسیقی در آن کاربرد بیشتری نسبت به عناصر دیگر دارد. بعد از آن خیال انگیزی و در واقع رابطه های معنایی است که اهمیت دارد.
- نوآوری و تحریک حس کنجکاوی کودکان و به کارگیری اندام های حسی آن ها جهت کشف جهان پیرامون می تواند استفاده از شعر های نو توسط شاعر و رفتار تازه او با ابزار کار و امور است و در نهایت موجب پرورش ذوق هنری کودکان می شود.
انواع شعر کودک
- لالایی ها: لالایی ها جزو اشعار عامیانه می باشند و اشعاری هستند که مادران برای خواب کردن کودکان خود آنها را کنار گهواره با آهنگ خاصی میخوانند. در واقع لالایی قبل از آن که شعر باشد نغمه و آواز است. هر چند در لالایی مفهوم شعر اهمیت زیادی ندارد و مدنظر نیست، اما در بسیاری از آنها مضامین جالبی وجود دارد که حکایت از درد دلهای مادر یا آرزوها و امیدهای او برای آیندهی فرزندش دارد. در برخی لالاییها حتی یک سری روایتهایی دیده میشود. جالب است که بیشتر لالاییهای دنیا با مکرر کردن سیلاب لا آغاز میشود. لالاییها در میان کهنترین اقوام و تمدنها وجود داشته است و هنوز هم در میان بسیاری از ملل از جمله قبایل به شکلهای گوناگون وجود دارد. لالاییها در عین حال سرچشمهی الهام برخی شعرهای معاصر کودک است.
- شعر داستانی: در شعر روایتی یا داستانی، شاعر داستانی را با استفاده از کلام آهنگین شعر بیان میکند و سعی می کند با استفاده از این نوع سخن داستان را برای کودکان جالبتر و گیراتر و پراحساستر بیان کند. از ویژگی های شعری مثل ضرب آهنگ، موسیقی، حرکت، خیالانگیزی و لحن و صوت میتوان استفاده کرد که به داستان گیرایی بیشتری بدهد. شعر داستانی میتواند راجع به هر چیز باشد؛ داستانهایی از زندگی انسان یا حیوانات یا توصیف اشیاء. داستان منظوم نخودی یکی از این دسته از اشعار است.
- شعر حماسی: این شعرها هم مثل شعرهای داستانی هستند، با این تفاوت که داستان آنها حماسی است. در گذشته، چه در اروپا و چه در ایران و هر جای دیگر، داستانها را غالباً به صورت شعر میسرودند. حماسهها هم از این جملهاند و به عنوان نمونه از حماسههای ایلیاد، اودیسه، شاهنامهی فردوسی، انئید ویرژیل که شاعر رومی است و رامایانا و مهاباراتا از حماسههای هندی مثال بزنیم. منظومههای رُلان و السید از منظومه سدههای میانه اروپا هم گاهی در ردیف حماسه جای داده میشوند.
- شعر غنایی: این نوع شعر به گروهی از اشعار که بهویژه با تکیه بر ضرب آهنگهای موسیقیایی به توصیف طبیعت، جانوران، باد، ستارهها، گل، درخت و بسیاری چیزهای دیگر از این قبیل میپردازد، گاهی عنوان شعر غنایی دادهاند. در این اشعار شاعر تلش می کند با استفاده از موسیقی، کلام زیباییهای زندگی را به کودک نشان دهد. گستردگی شعر غنایی بههمان گستردگی زندگی است. از شاخهی گل باغچه تا رنگینکمان آسمان میتواند موضوع شعر غنایی قرار گیرد.
قبل از هرچیزی باید توجه داشته باشید که کتاب مناسب سن کودکان را تهیه کنید این بهترین کار برای جلب توجه کودکان به کتاب و علاقه مندی آن ها به کتابخوانی می باشد.
“برای مشاهده کتاب داستان های کودکان انتشارات تازه ها روی قسمت لینک شده کلیک کنید”
بدون دیدگاه